Kan ik je nu met een gerust geweten bekijken? Première Dominion, Gent

Begin juni werd de documentaire Dominion voor het eerste publiekelijk vertoond in België. De première ging door in de Sphinx bioscoop, in het hartje van Gent (naast de McDonalds, oh ironie). De vertoning werd georganiseerd door de ‘Dominion Movement Belgium’.

Dominion is een Australische documentaire (2018) en wordt op de website als volgt aangekondigd:
Exposing the dark underbelly of modern animal agriculture through drones, hidden & handheld cameras, the feature-length film explores the morality and validity of our dominion over the animal kingdom.

vertaling:
Deze langspeelfilm verkent de moraliteit en geldigheid van onze heerschappij over het dierenrijk, door met behulp van drones, verborgen camera’s en handcamera’s de donkere onderbuik van de moderne veeteelt bloot te leggen.

Ik had de aankondiging van de première al een paar keer op social media zien verschijnen, maar heb lang getwijfeld of ik wel zou gaan. Heel gemengde gevoelens hierover. Eigenlijk vond ik dat de zaal gevuld moest zijn met non-vegans, omdat zij precies diegenen zijn die bewust moeten worden gemaakt van het onrecht dat dieren wordt aangedaan. Als ik al ging, wou ik non-vegan vrienden meenemen, maar aangezien ik die avond zelf niet beschikte over vervoer, was het ook moeilijker om mensen uit te nodigen en mee te nemen.
Ik twijfelde ook of ik het emotioneel wel zou aankunnen. In de ruim twintig jaar waarin ik mij verdiept heb in allerlei aspecten van dierenrechten en speciesisme, heb ik al veel beeldmateriaal gezien waarin het lot van dieren wordt getoond. Ik heb er ook veel over gelezen en ik ken het gruwelijke lot van dieren op allerlei fronten jammer genoeg maar al te goed. Daarom ook dat ik vegan ben geworden. Hoe ouder ik word, hoe moeilijker ik het psychologisch vind om expliciet beeldmateriaal te zien. Ik heb destijds niet langer dan een paar minuten kunnen kijken naar de documentaire Earthlings (2005).  Maar toch wou ik van Dominion weten of het een documentaire is die ik zelf zou aanbevelen. Daarvoor leek het me vereist dat ik hem zelf zou gezien hebben natuurlijk.
Afgaand op de trailer (zie onderaan) leken er vooral omgevingsbeelden getoond te worden, veel ook van op afstand gemaakt met drones. Dus heb ik het er toch maar op gewaagd.

De screening van Dominion

Voorafgaand aan de documentaire werden enkele korte opgenomen boodschappen getoond van de boegbeelden van lokale organisaties (Benjamin Loison van Bite Back, Peter Verhaegen van Dier Animal en Benoit van den Broeck van Animal Rights) en van beroemde dierenactivisten James Aspey & Joey ‘Carbstrong’, met een oproep om over te gaan tot activisme voor de dieren.
Daarna ging het naadloos over in de start van de docu.
Per diersoort werd een opsomming gegeven van feiten omtrent hun bestaan: (kunstmatige) bevruchting, hun geboorte, hun leefomstandigheden, en hun dood. Van kippen tot schapen, van varkens tot koeien, dolfijnen tot geiten werd achtereenvolgens omstandig uitgelegd en getoond hoe en waarom ze worden gebruikt, en hoe hun miserabele korte leven ten einde komt.  Telkens ingeleid door een korte ‘factsheet’ met enkele statistieken, met als achtergrond een close up van die betreffende diersoort (zie foto’s).

De beelden waren enorm zwaar. En al na een kwartier was ik behoorlijk murw geslagen. De gruwel waartoe mensen in staat zijn kent geen grenzen. Kuikens die verhakseld worden, langzaam creperende dieren in overvolle stallen. De angst in de dieren hun ogen. Het gekrijs. Het bloed. De opeenvolging van beelden uit de veeteelt, de visserij, de paardenrennen, en nog andere domeinen waarin dieren worden gebruikt ging zo’n twee uur door. Het hakte enorm zwaar in. Bij momenten rolde er een traan over mijn wang, en ik hoorde hier en daar ook onderdrukt gesnik in de zaal.
Na de opsomming per diersoort was er op het einde nog een korte algemene omkadering en uitleg over wat men zelf kan doen om dit te stoppen. De beelden werden vergezeld van sereen ingesproken teksten door o.a. Joaquin Phoenix, en begeleid door rustgevende muziek.

The sadness I feel looking into cages

Ik probeerde mijn verdriet – ook in de dagen na de vertoning – een plaats te geven met de in dierenrechtenmiddens gekende quote: The sadness I feel looking into cages, is nothing compared to what it must feel like looking out. Het verdriet dat ik voel bij het binnenkijken in de kooien, valt in het niets in vergelijking met de gevoelens die diegenen die uit de kooien naar buiten kijken moeten ondergaan. Dat is natuurlijk wel zo, maar de mogelijke traumatische impact van het zien van dergelijke beelden mag ook niet volledig weggezet of genegeerd worden.
Na de première las ik op social media enkele discussies over het al of niet ‘moeten’ gezien hebben van dergelijke beelden. In tegenstelling tot sommigen die claimen dat veganisten dergelijke beelden moéten gezien hebben, vind ik dat vegans zeker niet verplicht zijn om zich bloot te stellen aan dergelijk expliciet beeldmateriaal.  En ik begrijp dat het voor velen – die bovendien al weten hoe het er aan toe gaat – te confronterend of zelfs traumatiserend is (1). Het is echter niet omdat je niet naar deze (of andere) documentaires of beeldmateriaal wil of kan kijken, dat je daarom een slechte vegan of een mindere activist bent. Sommige mensen halen hun informatie via andere kanalen, bv. door erover te lezen, voordrachten bij te wonen. Ik hoef ook geen beelden te zien van de marteling van krijgsgevangenen of van de uitvoering van de doodstraf, om te beseffen dat dit moreel verkeerd is, en er tegen gekant te zijn.
Dergelijke beelden – en ook deze documentaire Dominion – zijn ongetwijfeld zeer sterk campagnemateriaal en hebben zeker een belangrijke plaats in dierenrechtenactivisme. Maar daarnaast voelen sommige mensen zich eerder aangesproken door informatie over het gevoelsleven van dieren, of beeldmateriaal of boeken waarin de nadruk ligt op de persoonlijkheid van dieren, dat het levende voelende wezens zijn, die pijn kunnen lijden, en ook emoties hebben (denk aan films als Babe). En worden ze via die weg bewust van dierenrechten.
Over de mogelijks traumatiserende impact die deze documentaire kan hebben staan op de website van Dominion enkele tips voor ‘self care’. Op de folder die werd uitgedeeld bij het betreden van de cinemazaal stonden ook enkele aanbevelingen om hoe hiermee om te gaan (al heb ik dat pas een paar dagen erna gemerkt, toen ik de folder doornam).

Het besef dat ik – als vegan – zelf niet bijdraag aan deze uitbuiting van dieren, brengt wel enige innerlijke ‘vrede’, maar het is toch nog steeds verdomd moeilijk om met het besef van wat mensen andere dieren aandoen, dieren recht in de ogen te kijken.

Een inclusieve beweging

Het merendeel van de docu bestond uit het verstrekken van informatie over de behandeling van de desbetreffende diersoorten, met bijhorend beeldmateriaal. De algemene omkadering (hoe is het zo ver kunnen komen? hoe nu verder? wat kan je doen?) op het einde was heel kort. Die verhouding had ik toch liever wat evenwichtiger gezien, met meer aandacht voor de achterliggende ideologieën die deze uitbuiting ondersteunen, zodat men het beter zou kunnen plaatsen binnen de context van ons socio-economisch bestel.
In dit laatste stukje van de documentaire werd ook heel kort verwezen naar de link tussen de oppressie van andere dieren en andere vormen van onderdrukking, racisme, seksisme en de holocaust, met heel expliciet beeldmateriaal van de onderdrukking van die mensen. Die connectie tussen de verschillende ‘ism-en’ is er onmiskenbaar(2) maar werd hier toch zeer oppervlakkig aangekaart en als het ware en passant even vermeld. Hiervan is gebleken dat dit aanstootgevend en kwetsend kan zijn voor mensen die behoren tot de onderdrukte groepen die zo in beeld worden gebracht. En dit kan dus – wat betreft bewustmaking omtrent dierenrechten en veganisme – een averechts effect hebben. (3) Het aan bod brengen van die parallellen vergt meer duiding dan een dergelijke gratuite vermelding in één minuut.
En aangezien zo ook de link gelegd is met pro-intersectionaliteit en met inclusiviteit, vond ik het eenzijdige ‘profiel’ van de inleidende sprekers toch wel jammer (niets persoonlijks mannen, maar het viel wel op). Ik had wel graag gehoord wat vrouwelijke activisten van de docu vinden. Hoe vegans of colour er tegenaan kijken. Als we een divers publiek willen aanspreken (en dat is wel degelijk nodig, aangezien we in een heel diverse maatschappij leven, en een beweging zijn waarvan het kernprincipe rechtvaardigheid is), als we een inclusieve beweging willen zijn, is het ook nodig dat de stemmen van de onderdrukte groepen ook aan bod komen en meer op het voorplan komen in de beweging.

Voor dierenrechten

Bij het gebruik van dergelijk beeldmateriaal in dierenrechtactivisme is het oppassen geblazen dat de nadruk niet eenzijdig komt te liggen op een narrative van slechte behandeling (die met een betere behandeling dan opgelost is – een repliek die maar al te vaak volgt vanuit welfaristische hoek, of vanuit de industrie zelf). Dierenrechten gaat om respect voor dieren, het stoppen van het gebruik van dieren tout court. Of ze nu met of zonder verdoving worden geslacht, of ze nu verdoofd of onverdoofd worden gecastreerd, of ze nu in een grote of een kleine kooi zitten, maakt vanuit dierenrechtenperspectief niet uit. Of ze nu met 50.000 in een loods zitten of met 10, of ze nu op jonge leeftijd worden geslacht of na 10 jaar.  De kern van de zaak is wel dàt ze worden gebruikt, en dàt ze gedood worden. Dit werd ook wel aangehaald op het eind van de docu, maar was één van de punten die wat mij betreft wel wat meer mocht uitgewerkt zijn.

Na de documentaire bleef ik nog even napraten met enkele andere aanwezigen. Het meest hoopgevende bericht vond ik dat van een vegan activiste die samen was gekomen met zo’n 6 niet-vegan familieleden! Ik vond het ook fijn om enkele mensen die ik tot nu toe enkel kende van op social media, in real life te spreken.
Hoe hard het ook was om de beelden te aanschouwen, ik ben ‘blij’ dat ik Dominion gezien heb (blij is natuurlijk een ironische woordkeuze, het is zeker geen docu waar men vrolijk van wordt). Het is een sterke documentaire, en hopelijk plant het bij velen zaadjes van bewustwording omtrent dierenrechten. Al is de eerste stap natuurlijk mensen zo ver krijgen om de documentaire uberhaupt te bekijken.

Dominion, 1 juni 2018
Sphinx Cinema, Gent
link facebookevenement

http://www.dominionmovement.com/

De trailer van Dominion:

(1) Zie bv. https://www.activist-trauma.net/en/mental-health-matters/ptsd.html
Ik heb net ook  het boek besteld van psychologe Clare Mann: Vystopia. The anguish of being vegan in a non-vegan world. Zij zegt: “The existential angst for the vegan is something I call vystopia, the “existential crisis experienced by vegans which arises out of an awareness of the trance-like collusion with a dystopian world.  It’s the awareness of the greed, ubiquitous animal exploitation and speciesism in a modern dystopia” (link)
(2) Zie bv. Patterson C. (2002) Our treatment of Animals and the Holocaust; M. Spiegel (1998) The Dreaded Comparison. Human and Animal Slavery; Nibert (2002) Animal Rights, Human Rights Entanglements of Oppression and Liberation.  en werk van ecofeministen als Carol Adams (bv. The Sexual Politics of Meat, 1992).
(3) Zie bv.  C.S. McJetters (2017) The Prop of Black People in White Self-Perceptions: Revisiting the Slavery Comparison, Guest blog on Sistah Vegan, blog van Breeze Harper.

De titel van deze blogpost is geïnspireerd door een quote van Franz Kafka. ‘Now I can look at you in peace. I don’t eat you anymore‘. wat hij zou gezegd hebben na het bekijken van vissen in een aquarium, nadat hij vegetariër was geworden. Het besef dat ik – als vegan – zelf niet bijdraag aan deze uitbuiting van dieren, brengt wel enige innerlijke ‘vrede’, maar het is toch nog steeds verdomd moeilijk om met het besef van wat mensen andere dieren aandoen, dieren recht in de ogen te kijken.

This blogpost is also available in English on my other Blog The Bruges Vegan. Can I look at you in peace now? Premiere of documentary Dominion in Ghent.