Dierenactivisme met foto’s. Een avond met Jo-Anne McArthur

Op zaterdag 17 oktober kwam de Canadese fotografe Jo-Anne McArthur haar werk toelichten in de Artcube in Gent. De avond was georganiseerd door de Belgische vegan vereniging BE Vegan. Jo-Anne McArthur is in de vegan of dierenrechtengemeenschap bekend omwille van haar werk voor het project We Animals, wat ook uitmondde in het boek met de gelijknamige titel. We Animals is een reeks portretten van dieren in de omgeving van mensen: dieren die gebruikt worden voor voedselproductie, kledij, experimenten en gezelschap. We Animals is niet zomaar een reeks portretten, er is ook een morele boodschap aan verbonden. Op de We Animals website staat:

We Animals aims to break down the barriers that humans have built which allow us to treat non-human animals as objects and not as beings with moral significance. The objective is to photograph our interactions with animals in such a way that the viewer finds new significance in these ordinary, often unnoticed situations of use, abuse and sharing of spaces.

De foto’s zijn bedoeld om ons te doen nadenken over wat normaal is, en tonen het leven vanuit het perspectief van het dier.

Enkele van haar foto’s werden ook gebruikt bij de tentoonstelling ‘Het Vergeten Dier‘, die ik in 2013 in Amsterdam heb gezien (zie mijn blog daarover hier). Deze tentoonstelling was eerder dit jaar – in licht gewijzigde vorm – ook in Brugge te zien (zie mijn indrukken daarover hier). En tijdens België’s eerste vegan festival enkele weken geleden in Gentbrugge was er ook een tentoonstelling met haar werken (Vegan Summer Fest, zie mijn verslag hier).

Jo-Anne McArthur’s leven en werk staat centraal in de documentaire The Ghosts in our Machine (2013). In de docu wordt gefocust op het leven van individuele dieren die ofwel in onze hedendaagse “machine” leven of eruit gered werden. Het gaat over dieren die anders onzichtbaar blijven, die de meeste mensen anders enkel maar kennen door de producten die ze consumeren of kopen (zie mijn blog over The Ghosts in our Machine hier).

Het was een zeer interessante avond. Met ontroerende verhalen en beelden van de vele individuen die het pad kruisten van Jo-Anne McArthur in haar jaren als fotografe. Gaande van dolfijnen tot beren, honden tot kippen, vissen tot alligators, konijnen en chimpansees, gorilla’s tot insecten. Die laatsten zijn onze meest constante gezellen, maar zijn ook het meest onzichtbaar in onze samenleving. Geen gruwelijke, bloederige foto’s van in het slachthuis die zo dikwijls de ronde doen in de dierenrechtenbeweging, maar portretten die hun individualiteit vatten en hen weergeven zoals ze zijn: elk en ieder van hen een individueel denkend en voelend wezen.
Jo-Anne McArthur onderstreepte het belang en de kracht van foto’s, en hoe ze de geschiedenis mee vorm kunnen geven, waarbij ze enkele foto’s toonde die in ons collectief geheugen zitten. Ze vertelde over reddingsoperaties en haar undercoverwerk in de landbouw en in dierentuinen. Ze gaf ook een opsomming van de vele manieren waarop je je woorden in daden kan omzetten: koop geen dier maar adopteer, doe vrijwilligerswerk, onderneem politieke actie, stop met het eten van dieren, gebruik humor, neem deel aan directe actie, ondersteun opvangcentra in plaats van naar dierentuinen en aquaria te gaan waren enkele van de voorbeelden.

 

Over outreach op een Turks trouwfeest

Het was een bomvolle zaal die avond in Gent, en ik denk dat iedereen onder de indruk was van de mooie, maar vaak ook triestige portretten en verhalen. Ik zag enkele bekende gezichten in het publiek, en volgens de namen van de geregistreerden op het FB evenement vermoed ik dat er heel wat aanwezigen in een of andere manier gelinkt waren aan vegan of dierenrechtenactivisme. Ik vermoed dus dat heel wat aanwezigen haar werk al kenden, of op zijn minst op de hoogte waren van het dierenleed dat gepaard gaat met de situaties in de foto’s. Ik vraag me af hoe haar presentatie zou ontvangen worden door een meer ‘onwetend’, onontvankelijk of zelfs vijandig publiek. Mensen die niet betrokken zijn bij dierenrechten of vegan activisme, zoals bv. mensen uit de ecologische beweging of een publiek van ‘gemiddelde’ vleeseters. Of zelfs, een publiek bestaande uit diegenen die experimenten op dieren uitvoeren, die werken in de landbouwindustrie of die dieren uitbuiten voor entertainment.
Tijdens de presentatie konden we af en toe vanuit de andere zaal in het gebouw Turkse muziek horen, want daar was een groot trouwfeest aan de gang. Hoe interessant zou het niet zijn geweest om de dierenactivisten in onze zaal te vervangen met feestvierders van naast de deur. Wat zouden zij zien in de foto’s? Welke vragen zouden zij stellen aan de fotografe? Zien zij door deze foto’s de dieren als individuen, en niet louter als objecten in hun macht waar ze om het even wat mee kunnen doen?  Welke boodschap zouden zij mee naar huis nemen?
Ik had achteraf een beetje het gevoel dat zij eigenlijk deze presentatie moesten gehoord en gezien hebben, niet wij – de ‘ingewijden’. Maar hoe bereik je hen?

De balans vinden

Dat brengt me bij een ander punt. Zoals Jo-Anne McArthur zelf opmerkte, zijn foto’s een belangrijk wapen om te onthullen wat er met de onzichtbare dieren in onze ‘machine’ gebeurt. Het feit dat de dierenindustrie koste wat kost wil verhinderen dat undercover foto’s gemaakt en verspreid worden (cf. de ag-gag wetten in de V.S.) onderstreept het belang van dergelijke beelden voor activisme voor dieren. De invloed die dergelijke beelden kunnen hebben om de opvattingen of overtuigingen van mensen (Ik zie graag dieren) in overeenstemming te brengen met hun gedrag (Ik eet geen dieren en gebruik geen dierlijke producten). Het fotograferen van de dieren in dierenfabrieken, dierentuinen en laboratoria is dus een belangrijke eerste stap, maar de foto’s verspreid en gezien krijgen is misschien nog wel belangrijker. Ze in de media krijgen. Zodat zoveel mogelijk mensen deze beelden zien en naar de verhalen luisteren.
Ik vind het paradoxaal dat er de laatste jaren steeds meer vegan of dierenrechtengroepen op social media een beleid van ‘geen expliciete beelden’ hanteren (of zelfs geen beelden die dierenmishandeling suggereren of er nog maar aan doen denken – wat bv. de reden is waarom één groep zelfs deze foto te suggestief en niet volgens het beleid vond).  De reden daarachter luidt vaak: we weten al wat er gebeurt met de dieren, we hoeven dat niet meer te zien. Maar dat geldt echter niet voor iedereen, aangezien ook veel mensen ingeleid worden in veganisme (vegan groepen) vanuit milieu- of gezondheidsoverwegingen of gewoon ook niet zo veel afweten van de dierenrechtenissues die ermee gepaard gaan.
Ik ben er mee akkoord dat een cascade van vreselijke foto’s van diermishandeling de weegschaal naar de verkeerde kant doet overhellen en mensen kan afschrikken of wegjagen, of dat het pijnlijk of traumatiserend kan zijn om dergelijke foto’s te aanschouwen (Ik beken dat ik op social media ook al berichten van mensen heb verborgen die de ene na de andere foto posten van bloederige, gewonde of gevangen dieren). Momenteel slaat de weegschaal echter vaak door naar de andere kant, waarbij dieren en hun leven vaak onzichtbaar worden gemaakt in vegan groepen zelf. Maak hen zichtbaar, verberg hen niet, toon de dieren in onze machine, lijkt een boodschap die we nu meer dan ooit moeten meenemen.

Go vegan

Het was een inspirerende avond. Een van de belangrijkste boodschappen om mee te nemen (alhoewel niet expliciet vermeld) was zichtbaar op de vlag van de organisatie, die naast het sprekersgestoelte hing. Be vegan. Participeer niet in de exploitatie en het gebruik van dieren. Zodat deze foto’s gearchiveerd kunnen worden in de geschiedenisboeken als beelden van een lang vervlogen tijdperk waarin mensen de rechten van dieren met de voeten traden.

We Animals, Jo-Anne McArthur
Georganiseerd door BE Vegan, 17 Oktober 2015.
Artcube, Gent, België

Websites:
Jo-Anne McArthur photography: http://www.joannemcarthur.com/
We Animals: http://weanimals.org/
The Ghosts in Our machine: http://www.theghostsinourmachine.com/

Be Vegan: http://bevegan.be/

You can read his blog in English, on my other blog The Bruges Vegan here
.