paard, mmmm … lekker!

Horsemeatgate

Midden januari brak het paardenvlees’schandaal’ uit, toen in Britse en Ierse supermarkten’beef’hamburgers met paardenvlees werden aangetroffen. Het #horsemeatgate deinde uit tot het vasteland en ook in Frankrijk, België en andere landen werden hamburgers, lasagnes en spaghettisaus uit de rekken gehaald. In plaats van koeienvlees zou er paardenvlees inzitten.
Het probleem zou ontstaan zijn in Roemenië. Daar mogen door een nieuwe wegcode geen paarden- en ezelskarren meer op de weg en wellicht zijn er daardoor veel meer paarden en ezels in het slachthuis beland. Via allerlei netwerken ging het paardenvlees naar vleesverwerkende bedrijven in Europa, en ergens onderweg kreeg het (goedkopere) paardenvlees het etiket ‘rundvlees’ opgekleefd.

‘Zelfs’ ezels

Het deed nadenken over welke dieren wel op het bord belanden en welke niet. Waarom wel koeien, kippen en varkens eten, maar wordt er (vooral door de Britten dan) met afschuw gereageerd wanneer blijkt dat ze paarden hebben gegeten. Op het vasteland heeft men minder problemen met het eten van paarden. In Lokeren zijn paardenworsten zelfs een plaatselijke delicatesse. Alhoewel er ook hier heel wat mensen zijn die het ‘edele dier’ niet op hun bord willen.

Die dubbele moraal werd in veel media op de korrel genomen. TV-Olen pakte uit met een artikel met de satirische kop ‘Vlees van dierlijke oorsprong aangetroffen in Belgische supermarkten‘.
Het bleek in het schandaal ook niet enkel om het vlees van paarden te gaan. In sommige artikels konden we lezen dat er ‘zelfs ezels’ in gedraaid werden. Blijkbaar maakte dat het nog erger, misschien omdat ezels een nog hoger knuffelgehalte hebben? Of omdat hun vlees nog meer minderwaardig zou zijn in vergelijking met paardenvlees?

Over vissen is die kennis over welke soorten men eet veel minder.

Als het om zoogdieren gaat weten mensen meestal wel welk dier ze eten. En vinden ze dat ook wel belangrijk om dat te weten. Meestal, want voor sommigen zal het wellicht wél een verrassing zijn geweest te horen dat frikandellen en bitterballen in de frituur een redelijke portie paardenvlees bevatten. Over vissen is die kennis over welke soorten men eet bijvoorbeeld veel minder. Wie een fishstick eet of een visburger of kroket zal er meestal weinig besef van hebben welke vissoort daarin verwerkt zit of hoe die dieren eruit zien. Wanneer we zoogdieren eten willen we blijkbaar toch wel meer duidelijkheid. Stel je voor dat er kat of hond zou inzitten. Onmogelijk toch denkt u? Onze smaakpapillen geven ook zeker niet altijd uitsluitsel. Het Nieuwsblad schotelde enkele mensen spaghetti met rund, paard, varken, kip en het vegetarische Quorn voor. Slechts twee van de tien proefkonijnen wisten daadwerkelijk wat ze aan het oppeuzelen waren.

Geen probleem voor vegetariërs?

Je zou het paardenvleesschandaal kunnen afdoen als een probleem voor vleeseters. Ze moeten het maar weten. Maar toch belangt dit ook vegetariërs aan.

Is een veganistisch gelabeld product wel echt zonder eieren bereid? Wat als het toch zoveel goedkoper kan geproduceerd worden door er wat eieren of ezelgehakt in te draaien?

Het gaat om veel meer dan wel of geen vlees eten van bepaalde diersoorten. Het gaat ook om economische fraude en misleiding van de consument. De consument is hier echter geen louter passief slachtoffer maar speelt hier natuurlijk ook wel zijn deel door zijn vraag naar supergoedkoop voedsel. Het toont de noodzaak nog maar eens aan van de traceerbaarheid van ingrediënten in (bereide) voeding. Een correcte labelling is niet alleen belangrijk voor de invulling van ‘weet wat je eet’ als cultureel gegeven, maar is voor mensen met allergieën zelfs van levensbelang.
En is het echt ondenkbaar dat dergelijk fraude zich ook niet zou kunnen voordoen bij vegetarische producten? Is het vegetarisch gehakt wel altijd vegetarisch? Is een veganistisch gelabeld product wel echt zonder eieren bereid? Wat als het toch zoveel goedkoper kan geproduceerd worden door er wat eieren of ezelgehakt in te draaien? Vertrouwen we er terecht op dat dat vegetarische marktsegment immuun is voor fraude en misleiding, omdat we toch verwachten dat zij meer gedreven zijn door ethische principes en zich niet laten verleiden door plat winstbejag?
Wij hopen het natuurlijk wel, maar niettemin heeft dit schandaal onze scepsis tegenover kant- en klare maaltijden (die hier eigenlijk sowieso nauwelijks nog binnenkomen) toch nog wat aangescherpt.

Bewustwording?

De directeur van EVA (Ethisch Vegetarisch Alternatief) roept in een blog in De Standaard op om paard van het menu te halen. “Paard van het menu, het zou een symbolische actie kunnen zijn.”
Het lijkt inderdaad niet veel meer dan een mogelijks symbolische actie, want ze brengt immers weinig verandering in het leven van de paarden zelf. In onze contreien worden geen paarden specifiek voor de vleesproductie gekweekt. Het lokale paardenvlees komt van afgedankte renpaarden, hobbypaarden en ponies (en ezels?) die in het slachthuis belanden. Er wordt echter wel paardenvlees geïmporteerd uit Zuid-Amerika, waar ze wel specifiek daarvoor gekweekt worden (zie de campagne van GAIA: ban Latijns-Amerikaans paardenvlees).
In een symbolische actie om één diersoort van het menu te schrappen schuilt ook wel het gevaar dat het bij veel mensen het hiërarchisch denken over dieren net bestendigt, en hun geweten sust. Paarden zijn onze compassie wel waard! Koeien, varkens en kippen niet, en die blijven we lustig verder verorberen…

Positief aan het hele paardenvleesschandaal is dat er misschien meer transparantie komt in de voedingsketen. En dat het sommigen wellicht wel heeft doen nadenken over welke dieren ze wel of niet eten. En heel misschien ook wel anders gaan eten daardoor. Maar dat kan natuurlijk in beide richtingen werken: er zullen er vast ook wel zijn die nu nét denken, mmmm … paard, klinkt lekker, eens proeven! Wellicht ook wel in Groot-Brittannië. Waardoor de vraag naar paardenvlees net kan gaan stijgen…

LINKS

Is it wrong to eat horse meat? The Guardian, 16 januari 2013

Horse meat found in British supermarkets may be donkey, The Independent, 10 februari 2013

Roemeens paardenvlees kan ook van ezels afkomstig zijn, De Morgen, 11 februari 2013.

Vlees van dierlijke oorsprong aangetroffen in Belgische supermarkten, TV Olen, 11 februari 2013.

Nog nooit paardenvlees gegeten? En dit dan?, Het Nieuwsblad, 12 februari 2013.

Haal paard van het menu, De Standaard, 13 februari 2013

Informatie over vlees in maaltijd is schaars, De Standaard, 13 februari 2013.

We weten echt niet wat we eten, Het Nieuwsblad, 16 februari 2013.

Paardensteaks populair door heisa, VTM nieuws, 16 februari 2013.

Ban Latijns Amerikaans Paardenvlees, Campagne GAIA.