Kweekvlees: de toekomst is niet zo plantaardig

Gisteren werd in London de eerste proefbuishamburger gegeten. De hamburger van ‘kweekvlees’ of in vitro meat, werd ontwikkeld aan de Universiteit van Maastricht en kostte 290.000 euro. Men vertrekt van enkele cellen van een koe, en doet die groeien op een substraat in een laboratorium.

Op allerlei online fora was het een druk becommentarieerd event, met heel uiteenlopende reacties over kweekvlees.
Even de standpunten van enkele vegetarische organisaties onder de loep nemen:

The Vegetarian Society somt in haar persbericht enkele bedenkingen op, maar formuleert geen echt standpunt. Heel voorzichtig dus. In een poll op hun website zegt ongeveer 80% het nooit te zullen eten, terwijl ongeveer 7% het wel zou eten.

Het standpunt van The Vegan Society is duidelijker. Zij stellen dat in vitro meat ons wegleidt van veganisme. Hoewel er kan gediscussieerd worden over de gezondheids-, milieu- en dierenwelzijnsaspecten van kweekvlees, gaan ze hier niet op in. The Vegan Society stelt dat de promotie van een plantaardige (vegan) levenswijze hun kernopdracht is. De vereniging zou het geld dat gestopt wordt in de ontwikkeling van kweekvlees liever zien besteed worden aan de promotie van veganisme.

Ook de Nederlandse Vegetariërsbond vindt het overbodig en ziet geen noodzaak voor de ontwikkeling van kweekvlees. Directeur Floris De Graad vindt het geldverspilling om veel geld te investeren in iets kunstmatigs als kweekvlees, aangezien er goede plantaardige alternatieven en vleesvervangers bestaan. Er zijn mogelijks wel voordelen op vlak van dierenwelzijn, maar we kunnen geen 30 tot 40 jaar meer wachten tot dit beschikbaar is. Verandering is nu nodig, zegt de Vegetariërsbond.

EVA (Ethisch Vegetarisch Alternatief) stelt zich in haar standpunt enkele vragen omtrent kunstvlees, het al of niet vegetarisch zijn, de gezondheidsaspecten en over de technologische haalbaarheid ervan. EVA meent dat kunstvlees een piste is die verder onderzocht moet worden, maar minstens evenveel of meer aandacht en middelen moeten gaan naar meer evidente vleesalternatieven. De directeur van EVA, Tobias Leenaert (blog), maant vegetariërs die kweekvlees afwijzen verder te kijken dan hun neus lang is en zich te verplaatsen in de schoenen van de miljarden mensen die graag een stukje vlees eten. Kweekvlees is volgens EVA niet overbodig of nutteloos.

Ik denk dat het heel realistisch is dat kweekvlees ooit op grote schaal wordt geproduceerd. Het is een beetje koffiedik kijken wanneer precies het echt in de winkelrekken zal liggen (wellicht niet binnen 10 jaar – de voorspellingen van de onderzoekers lijken me op dat vlak wel te optimistisch), maar mits voldoende financiering lijkt het me zeer waarschijnlijk dat het ooit technologisch op punt staat. Misschien niet in de vorm van ‘filet pur’, maar wel als een soort gehakt in bereide voedingswaren. En het lijkt me ook wel waarschijnlijk dat de consument overtuigd kan worden om het te eten. Mits de juiste campagnes en ondersteuning en – vooral – voldoende geld kan je mensen alles doen eten.

Toch eerder een spijtige evolutie. Want dat geld zou precies kunnen besteed worden aan de ontwikkeling en promotie van plantaardige voeding, die – zoals de Vegan Society aangeeft – nu al op het bord liggen van alle consumenten. Plantaardige alternatieven waarvan we nu met zekerheid weten dat ze beter scoren op vlak van dierenwelzijn, milieu en gezondheid. En die ook de bite en structuur van vlees zeer goed weten na te bootsen (zie ook het Standpunt DVS – de Vegetarische Slager).

Er kan nu eigenlijk nog maar weinig gezegd worden over de milieuimpact van kweekvlees. Zelfs al staat de procedure ooit technologisch op punt,  daarmee is niet gezegd dat het een ‘duurzaam’ product is. Misschien scoort het op sommige milieupunten beter, maar op andere dan weer veel slechter. De productie van kweekvlees vergt ook energie, en het zou wellicht nog steeds een (inefficiënte?) omzetting vragen van plantaardig materiaal naar dierlijk materiaal. Momenteel groeien de cellen trouwens meestal niet op een plantaardig substraat maar op serum (bloed) van kalverfoetussen of pas geboren kalveren. Men onderzoekt of ook algen als substraat kunnen dienen, maar anderzijds is de massaproductie van algen ook helemaal niet evident. En zoals al aangehaald zijn er ook de gezondheidsaspecten en dierenwelzijnsaspecten in beschouwing te nemen. Er zijn dan misschien wel veel minder dieren nodig om tonnen kweekvlees te produceren, ze blijven toch nodig. Dus veganistisch is het zeker niet.

En kweekvlees bestendigt de idee dat vlees nodig en wenselijk is. Zoals The Vegan Society schrijft: In vitro Meat stimulates ‘demand’ for meat by perpetuating a myth that meat is and will always be intrinsically desirable. En waar kweekvlees wellicht wel bepaalde marktsegmenten kan inpalmen, zal ‘echt vlees’, voor velen toch nog steeds het beste blijven.

Kweekvlees is momenteel geen ethisch alternatief, noch een veganistisch alternatief.  De toekomst zal wel uitwijzen of kweekvlees ooit een prominente plaats op het bord zal krijgen. Maar sowieso is een toekomst met kweekvlees veel minder plantaardig dan wij hopen.

Steak of the art. The fatal flaws of in vitro meat, Discover Magazine, 24 april 2012.

Kunstvlees, een ethisch vegetarisch alternatief?, EVA, 2 augustus 2013.

De frankensteinburger: 290.000 euro voor 150 gram, Het Nieuwsblad, 3 augustus 2013.

Press Statement from the Vegetarian Society re lab grown meat, 5 augustus 2013.

In vitro-meat = distrcaction from veganism, The Vegan Society.

Kweekvlees: overbodig en niet het ei van Colombus, Nederlandse Vegetariërsbond, 5 augustus 2013.

Kweekvlees: verder kijken dan onze vork lang is, Blog De toekomst is plantaardig, 5 augustus 2013.

Standpunt De Vegetarische Slager, 5 augustus 2013.